Prematüre Doğum Nedir Ve Ne Tür Sorunlara Yol Açar?
Sağlıklı bir yaşamın temeli, sağlıklı bir gebelikle zamanında ve sağlıklı bir doğumla başlar. Ancak dünyada ve ülkemizde pek çok bebek, gebelik süreci tamamlanmadan, beklenen zamandan önce, yani prematüre doğmaktadır.
Normal gebeliğin süresi ortalama 40 haftadır. Eğer bebek 37 haftadan daha önce doğarsa prematüre bebek olarak kabul edilir. Doğum ne kadar erken olursa, sağlıkla ilgili riskler de o kadar artmaktadır.
En yüksek risk, 28 hafta altında doğan çok küçük prematüre bebeklerde, orta dereceli risk ise; 28-31 hafta arası doğan sınırda prematüre bebeklerdedir. En düşük risk ise, 32-36 haftalar arasında doğan sınırda prematüre bebeklerdedir.
Dünya Sağlık Örgütü tarafından yayınlanan Erken Doğum Hakkında Küresel Eylem Raporunda, ülkelerin zamanından önce gerçekleşen doğum oranlarının % 5-18 arasında değişmekte olduğu ifade edilmiştir. Raporda, “Dünyada 2010 yılında doğan bebeklerin 1/10’undan fazlasının prematüre doğduğu, pek çok ülkede de prematüre doğum oranlarının yükselişte olduğu belirtilmektedir. Yine Dünya Sağlık Örgütü verilerine göre, dünya genelinde yılda 15 milyon bebek prematüre olarak doğmakta ve bunun sonucu olarak 1 milyonun üzerinde bebek bir yaşını tamamlayamadan ölmektedir. Ülkemizde prematüre doğum oranının yıllar içinde benzer bir seyir izlediği görülmektedir. Her yıl 180 binden fazla bebek hayata erken başlamaktadır. Bu da bebeklerimizin %15’inden fazlası demektir.
Görüldüğü üzere, tüm dünyada olduğu gibi ülkemizde de her yıl kolay incinebilir çok sayıda yenidoğan dünyaya gelmektedir. Prematüre bebekler, organ ve doku sistemleri yeterince gelişmeden doğdukları için, normal sürelerinde doğmuş olan diğer bebeklerle karşılaştırıldıklarında, öğrenme ve davranış bozuklukları, serebral palsi (omurilik felci), algısal eksiklik, enfeksiyon ve kronik solunum hastalıkları açısından daha yüksek risklere maruz kalmaktadırlar. Bu çocuklar ve aileleri, tıbbi, psikolojik, duygusal, sosyal ve mali zorluklarla başa çıkmak zorunda kalmaktadırlar. Sağlık sorunları yaşamın ileriki yıllarına da etki edebilmektedir.
Ancak, prematüre bebeklerin hem birey olarak kendisine, hem ailesine, hem de topluma yansıyan bu problemlerinin önemli bir kısmının, alınacak tedbirlerle ve uygun müdahalelerle önlenebilir olduğu bilinen bir gerçektir.
Erken doğum bir hastalık olarak algılanmamalıdır. Prematüre bebekler de normal bir gelişim süreci geçirebilecek, üretken ve sağlıklı bir yaşam kapasitesine sahiptir. Sadece bu kapasiteyi kendi başlarına harekete geçirme yeteneğine sahip değillerdir. Bu noktada ailelere ve sağlık çalışanlarına sorumluluklar düşmektedir. Bu nedenlerle doğum öncesi bakımın nitelik ve niceliği büyük önem taşımaktadır. Özellikle riskli gebeliklerin uygun şekilde takip edilmesi, acil durumlarda uygun müdahalelerin yapılması, yenidoğan döneminden itibaren bebeklerin yakından takip edilmesi pek çok anne ve bebeğin hayatını kurtarmaktadır. Bununla birlikte yapılması gereken tüm yaşamı boyunca kadının sağlık durumunun düzeltilmesidir.
Prematüre Doğumların Bebek Üzerinde Nasıl Etkileri Olur?
- 37. gebelik haftasından önce doğan bebekler, organ ve doku sistemleri yeterince gelişmeden doğdukları için bir takım sağlık sorunlarına daha fazla maruz kalmaktadırlar.
- Kalp ile ilgili sorunlar yaşayabilirler. Bebeğin kalbi, kanı pompalamak için yeterince olgunlaşmamış olabilir. Vücudun geri kalanına oksijen taşımak için dolaşım sistemleri yeterince sağlıklı olmayabilir.
- Bebeğin akciğerlerinin yeterince gelişememesi ve akciğerde sıvı birikmesi nedeniyle solunum sıkıntıları veya başka hastalıklar meydana gelebilir.
- Gözlerin iyi gelişememesi görme kaybına neden olabilir.
- Prematüre bebeklerin, rahatsızlık verici ve ağrılı kulak enfeksiyonlarına yakalanma olasılığı daha sıktır.
- Prematüre bebekler emzirme ve beslenme sorunları yaşayabilirler. Bu durum, iyi beslenememelerine ve sindirim sorunlarına neden olabilir.
- Karaciğer fonksiyonlarının gelişememesi durumunda sarılık oluşabilir.
- Çok erken doğan bebeklerde beyinde sıvı birikimi olabilir.
- Bebek vücut ısısını korumak için daha fazla çaba harcamak durumunda kalır. Bu da başka sağlık sorunlarını doğurur.
- Prematüre bebeklerin hastane ve yoğun bakım ünitelerinde uzun sürelerle kalmaları gerekebilir ve bunun doğurduğu olumsuz sonuçlarla mücadele etmek zorunda kalabilirler.
- Prematüre bebeklerin, dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu (DEHB) ve yetişkin hayatında diyabet, yüksek tansiyon veya kalp rahatsızlığı alma olasılıkları daha yüksektir
Prematüre Doğumların Nedenleri Nelerdir?
Prematüre doğumların nedenleri çok net olmamakla birlikte pek çok faktör prematüre doğum riskini artırabilir. Bunlar;
- Daha önce prematüre doğum yapmış olmak
- İkiz ya da daha fazla bebek bekliyor olmak
- İki gebelik arasında 2 yıldan daha kısa süre olması / Bir önceki doğum ile gebelik arasında 12 aydan kısa süre olması
- 17 yaş altı ya da 35 yaş üstü gebelikler
- Üremeye yardımcı tedavi yöntemleri ile hamile kalmış olmak
- Rahim, rahim ağzı ve plesanta (eş, son) sorunları
- Sigara, alkol, uyuşturucu kullanımı
- Yetersiz, aşırı ve kötü beslenme
- Gebelik boyunca yetersiz kilo alımı
- Amniyon sıvısı ya da üreme organlarını etkileyen bazı enfeksiyonlar
- Diyabet, kalp, böbrek hastalıkları ve yüksek tansiyon gibi bazı kronik hastalıklar
- Gebelikten önce çok zayıf veya kilolu olmak
- Sevilen birinin kaybı ya da aile içi şiddet gibi stres yaratan durumlar
- Tekrarlayan düşükler veya 3 den fazla kürtaj olunması
- Kaza ve yaralanmalar
- Rahim içi araç kullanırken hamile kalınması
- Uygun ve yeterli doğum öncesi bakım almamak
- Ağır fiziksel ya da psikolojik stres kaynağı bir işte çalışmak
Prematüre Doğumların Önlenmesi ve Tedavisi
Prematüre Doğumların Önlenmesi Mümkün Müdür?
Bazı risk faktörlerini ortadan kaldırma şansı olmamakla birlikte alınabilecek bazı önlemler vardır. Bunlar aynı zamanda sağlıklı bir gebelik sürdürmek için de gereklidir:
- Gebelik planladığınızda ve gebeliğiniz boyunca aile hekiminiz ya da bir kadın doğum uzmanına kontrollerinizi düzenli olarak yaptırın.
- Hekiminize sağlık geçmişinizle ilgili bilgileri doğru ve eksiksiz verin.
- Gebelik planladığınızda ya da gebeliğinizi fark ettikten sonra en kısa sürede sigarayı bırakın. Aile hekiminiz ve Sigara Bırakma Poliklinikleri, size bu konuda destek olacaklardır.
- Alkol almayın, uyuşturucu ve bağımlılık yapıcı diğer maddeleri kullanmayın.
- Sizin için reçete edilmemiş herhangi bir ilacı kullanmayın.
- Sizin ve bebeğinizin sağlığını korumak için, aldığınız tüm ilaçlar hakkında hekiminizle görüşün.
- Gebeliğiniz boyunca uygun miktarda kilo alın. Sizin için doğru olan kilo alım miktarını gebeliğinizi takip eden hekiminiz size söyleyecektir
- Yeterli ve dengeli beslenmeye özen gösterin.
- İyi bir doğum öncesi bakım her anne adayı için çok önemlidir. Ancak; 17 yaş altında, 35 yaş üstünde ve çoğul gebelik yaşıyorsanız daha da önemlidir.
- Ağır işlerden ve ağır kaldırmaktan kaçının. Uzun süre ayakta kalmayın.
- Mümkün olduğunca hayatınızda stresi azaltın. Fiziksel olarak hareketli olmak, yeterli ve dengeli beslenmek, nefes teknikleri gibi rahatlama yolları, stresle mücadelenizde etkili olacaktır.
- Gebe Bilgilendirme Sınıflarına katılın.
- Mümkün olduğunca enfeksiyonlardan kaçının, bunun için kişisel hijyeninize ve tükettiğiniz gıdaların hijyenine dikkat edin, kalabalık ortamlar ve hasta kişilerden sakının.
- Geçmişinizde prematüre doğum varsa ve tekrar gebelik planlıyorsanız, mutlaka bir sağlık kuruluşuna başvurun.
- Rahim ağzı yetmezliğiniz varsa kadın doğum uzmanınızın yönlendirmesi doğrultusunda tedavinizi yaptırın.
- Anne adayındaki bazı kronik hastalıklar düzgün şekilde tedavi edilmezlerse prematüre doğuma sebep olabilir. Bu hastalıklar için hamileliğiniz öncesi ve sırasında düzenli kontrollerinizi yaptırın ve tedavilerinize uyun.
- Hangi risk faktörlerine sahip olduğunuzu bilin.
- Herhangi bir nedenle doğumunuzun beklenen zamandan önce gerçekleşmesi için bir talepte bulunmayın. Bebeğiniz ve sizin için en sağlıklısı zamanında ve normal doğum yapmaktır.
Prematüre Doğum Riskini Azaltmak İçin Yapılabilecek Tıbbi Tedaviler
Prematüre doğumu engellemek için hekiminiz bazı tıbbi tedaviler uygulayabilir. Bu konuda kadın doğum uzmanınız sizi bilgilendirecektir.