Sperm Morfolojisi ve Önemi Nedir?

Sperm morfoloji kısırlık tanısı konan çiftler için son derece önemli bir konu olma özelliği taşıyor. Kısırlığa neden olan unsurların araştırılması sırasında semen analizinin yapılmasına da ihtiyaç olur. Erkekler 2 gün ile 7 gün arasında bir süre boyunca cinsel perhiz uygular.

Ardından bu analizin yapılabilmesi için sperm örneği alınır. Sperm hücrelerinin sayısı gözden geçirilen unsurlardan sadece biridir. Aynı zamanda sperm yapı bozukluğu ya da spermde şekil bozukluğunun olup olmadığı da incelenir.

Sperm hareketlilik, sayı ya da morfoloji bakımından beklenen değerlerdeyse çocuk sahibi olma konusunda yaşanan sıkıntının nedeni farklı olabilir. Ancak bu değerler beklenenin altındaysa bu durumda çocuk sahibi olmak zorlaşır

Sperm Morfolojisi Nedir?

Erkeklerin çocuk sahibi olabilmesi için öncelikle sperm morfoloji özelliklerinin uygun olması gerekiyor. Spermlerde herhangi bir bozukluğun olup olmadığının incelenmesi ise bu isimle adlandırılıyor. Hem ülkemizde hem de dünyanın diğer ülkelerinde spermde şekil bozukluklarının mercek altına alınması noktasında Kruger kriterleri devreye giriyor.

Aynı zamanda Dünya Sağlık Örgütü tarafından belirlenen kriterler de baz alınıyor ve yapılan inceleme sonuçları bu kriterler doğrultusunda yorumlanıyor. Söz konusu inceleme kapsamında bazı ön hazırlık işlemleri gerçekleştirilir ve sonrasına spermin şekli baş, boyun ve kuyruk bölümü kriterler doğrultusunda gözden geçirilir. Belirli standartlara uygun olan sperm durumunda analiz sonucu ‘normal’ olarak yorumlanır.

Sperm Morfolojisi Nasıl Olmalı?

Erkekler kısırlık şüphesi olduğunda ve semen analizinin yapılması gündeme geldiğinde sperm morfoloji nasıl olmalı ya da standartlar nedir gibi soruların yanıtını merak edebiliyor. Normal bir spermde baş bölümünün oval bir görünüme sahip olması gerekiyor. Spermin orta bölümünün sağlam olması ve aynı zamanda sarmal bir kuyruk görünümünün olması da gerekir.

Spermin orta bölümünün baş bölümünden daha ince olması ancak kuyruk bölümünden de daha kalın olması da aranır. Şayet sperm morfoloji özelliklerinde orta bölüm beklenenden daha ince bir forma sahipse bu durumda şekil bozukluğundan söz edilebilir. Sperm hücrelerinin orta kısmının genişliği, baş kısmının genişliğinden 3’te 1 oranında daha az olmalıdır. Elbette spermin hatları da incelenir ve hatların tahmin edilebileceği gibi düzgün olması gerekir. Sperm kuyruğunda aranan şekil ise ince, astarsız ve düzenli bir görünümdür.

Sperm Şekil Bozukluğu Tedavisi

Çoğu kişi yapılan analizlerde sperm şekil bozukluğu tespit edildiğinde bu sorunun ilaç kullanımı gibi yöntemlerle kolaylıkla ortadan kaldırılabileceğini düşünüyor. Ancak spermlerdeki şekil bozukluğunun giderilmesinin sanıldığı kadar kolay olmadığını da belirtmek gerekir. Kök hücreden olgun bir sperm hücresinin oluşum süreci 3 aylık bir zaman dilimini gerektirir.

Bu süreçte şekil bozukluğuna yol açan etmenlerin belirlenmesi gerekir ve bu da oldukça zordur. Özellikle sperm morfoloji genetik faktörlerden de etkilendiği için kimi zaman şekil bozukluğunu basit bir müdahale ile ortadan kaldırmak imkansız hale de gelebilir. Sonuç olarak şayet şekil bozukluğu dış faktörlerden kaynaklıysa tedavi ile başarı elde edilmesi mümkün olabiliyor.

Ancak genetik faktörler ya da iç faktörler söz konusu olduğunda tedavinin başarısının sekteye uğradığının altını çizmek gerekiyor. Son yıllarda erkeklerin vitamin ve mineral desteği alması ile sorunun çözülebileceğine dair söylemler ile karşılaşabilirsiniz. Ancak tıbben vitamin ve mineral takviyesinin spermdeki şekil bozukluğunu giderdiğine dair kesin bir bulgu olmadığını da bilmenizde fayda var.

Sperm Morfolojisi Çeşitleri Nelerdir?

Yapılan analizde sperm morfoloji özellikleri dikkate alınarak kusurlar 3 farklı grupta değerlendirilir.

Baş ile İlgili Kusurlar

Makrosefali

Spermin baş kısmının idealden daha büyük olmasıdır. Çoğunlukla spermin normalden fazla kromozom taşıması durumunda ya da Aurora kinase C geninin mutasyona uğramasından kaynaklı olarak bu sorun ortaya çıkar.

Mikrosefali

Spermin baş bölümünün olması gerekenden daha küçük olmasıdır. Bu durumda akıllara gelen ilk şüphe spermde kusurlu akrozom ya da azaltılmış genetik materyal mevcudiyeti oluyor.

İğne Baş

Spermin baş bölümü küçüktür ancak şeklinden kaynaklı olarak kusur ‘iğne baş’ olarak adlandırılır. Nedeni ise sperm başının küçük bir nokta şeklinde olmasıdır.

Konik Baş

Günümüzde sperm morfoloji özellikleri arasında en yaygın görülenlerden biridir ve bu durum kişide varikoselin olduğuna ya da skrotumun yüksek sıcaklığa maruz kaldığı anlamına gelir.

İnce Baş

Konik başın daha aşırı bir görünüm sergilemesi ince baş olarak adlandırılır. Elbette spermin baş bölümünün patolojileri farklı olabilir. DNA’daki bir bozukluktan kaynaklanabilen bu durum ender görülen bir kusurdur.

Yuvarlak Baş

Yuvarlak baş ise akrozomun bulunmadığı durumlarda görülüyor. Spermin iç kısımlarının yok ettiğinin bir göstergesi de olabiliyor. Sperm hücresi çekirdeğinin ideal zamandan daha erken parçalanmaya başlaması durumunda da yuvarlak baş görünümü olabiliyor.

Başsız Sperm

Başsız sperm tıpta ‘asefalik sperm’ ya da ‘dekapite sperm’ gibi isimlerle anılıyor. Bu kusura çoğu zaman spermde kromozomların da bulunmaması eşlik ediyor. Sperm çoğunlukla küçük bir ip parçası görünümünde olur ve ideal sperm görünümünden bir hayli farklıdır.

Çift Baş

Çift baş ise kişinin toksik maddelere ciddi bir seviyede maruz kalması durumunda görülüyor. Vücutta çeşitli nedenlere bağlı olarak ağır metal bulunması durumunda da bu sorun ortaya çıkabiliyor.

Orta Kısım ile İlgili Kusurlar

Büyük ve Şişmiş Orta Kısım

Sperm hücrelerinde enerji üretimi yapan kısımların hatalı mitokondri bulundurması durumunda büyük ve şişmiş orta bölüm görünümü ile karşılaşılır.

Nükleer Vaküoller

Bu sorun ise spermin kiste benzeyen farklı sayılarda kabarcıklara sahip olması durumudur.

Kuyruk Kısmı ile İlgili Kusurlar

Kuyruksuz Sperm

Kuyruksuz sperm durumunda spermlerin çok büyük bir bölümü hatta bazı erkeklerde tamamı cansızdır.

Sarmal Kuyruklu Sperm

Spermin bakterilere maruz kalması durumunda ortaya çıkan bir sorun olduğunu söyleyebiliriz. Hatalı seminal sıvı koşulları da böyle bir tablo ortaya çıkmasına neden olabilir.

Kısa Kuyruklu Sperm

Spermin testisteki formasyonu sırasında oluşur. Çoğu zaman anormal kromozomlar bu sonucu doğurur.

Sperm Morfolojisi Normal Değerleri

Analizlerde sperm şekil bozukluğu olup olmadığı normal değerlere baz alınarak belirlenir. Normal değerler şöyledir:

• Baş bölümünün uzunluğu 4 ila 5 µm arasında olmalı
• Baş bölümünün eni ise 2.5 – 3.5 µm arasında olmalı
• Baş bölümünün uzunluk/en oranı 1.50 – 1.75 olmalı
• Kuyruk kısmı orta kısımdan daha ince olmalı
• Kuyruk kısmı kıvrımsız, düzgün biçimli ve 40 – 50 µm uzunluğunda olmalı

Sperm Morfolojisi Nasıl Düzelir?

Şayet sperm yapı bozukluğu tespit edildiyse erkekler bunun nasıl düzeleceğini merak ediyor. Ancak çoğu zaman yapı ve şekil bozukluklarının ortadan kaldırılması ve erkeklerin doğal yollarla çocuk sahibi olması son derece güçtür. İşte bu nedenle sperm morfoloji incelendikten sonra hastaların tüp bebek tedavisine yönelmesinde fayda olacaktır. Kimi zaman mikroenjeksiyon gibi yöntemler de tercih edilebilir.